Bir şehre nehir yakışır, ayışığı yada müzik, karlar altındaki damlar, yada ilkbaharda sere serpe çimenlere oturmuş üniversite öğrencileri, vapur ve martının yakıştığı şehirler de vardır, festivalin yakıştığı şehirler de, ama bir şehre bronz heykeller bu kadar mı yakışır ?
Budapeşte, geçmişdeki bütün izleri heykelleri ile anlatmakta gelene geçene, heykeller hayatının hikayesi olduğundan da oldukça etkileyici.
Tuna Ayakkabıları
Can Togay ve Heykeltraş Gyula Pauer'in İkinci Dünya Savaşında Tuna nehri kıyısında vurulup öldürülen Yahudiler anısına yaptığı Tuna Ayakkabıları, Parlamentonun önünde sessizce hikayesini anlatıyor.
Parlamentonun merdivenlerine oturup Tuna Ayakkabılarını seyreden ise Şair Attila Jozsef.
Hüzünlü hayat hikayesi şiirleri kadar etkili "Yalan Söylemez çünkü Şairler” diyor.
32 yaşında kendi isteği ile hayata veda eden Şair için Unesco 2005 yılını tüm dünyada Attila Jozsef yılı ilan etmiş ve pek çok etkinlik düzenlenmiş.
"Tanrıların bulunması gerektiğini bildikleri yerde
İnsanlar tüm duyarlılıkları ile seveceklerdi beni"
Jozsef Attila
Ve bir diğer hüzünlü hikaye, Parlamentoya doğru bakan Komünist Politikacı İmre Nagy.
İlk defa 1953'de Macaristan'ın Başbakanı olan İmre Nagy, ekonomik reformlar yapmaya başlayınca Sovyetler'in desteğini yitirmiş ve görevinden alınarak Macaristan İşçi Partisinden de atılmış. 1956'da CIA destekli olan, öğrencilerin başlattığı ve Halk'ın da katılımı ile büyüyen Macar Devrimi esnasında direnişçiler tarafından yeniden Başbakanlığa getirilen Politikacı, Varşova Paktından ayrılma kararı vererek, tek parti yönetiminin sona erdiğini açıklamış. Bu yolda Birleşmiş Milletlerden ve büyük Devletlerden özellikle Amerika ve Almanya'dan destek istemiş. Ancak, beklediği destek gelmeyince, Sovyetler Birliği tekrar Macaristan'a girerek Budapeşte'yi kuşatıp, halk ayaklanmasını kanlı şekilde bastırmış. Binlerce kişi Ülkesini terketmek zorunda kalmış, terk etmeyenleri ise tutuklamış Sovyet rejimi, İmre Nagy'de tutuklananlar arasında ve Sovyet yanlısı mahkeme tarafından yargılanıp Vatana ihanet suçundan idam edilenlerden... Sovyet'lerin Macaristandaki hakimiyeti sona erene kadar anılmayan simalardan, taa ki Özgürlüklerinin simgesi olarak 1989 yılında Kahramanlar Meydanında ikiyüzbin kişinin katıldığı törenle bir kez daha gömülene kadar.
İmre Nagy, her gün Parlamento Binasını seyrederken alınıyor Macaristan'da kararlar.
Ronald Reegan, Özgürlük Meydanında (Liberty Square yada Macarca ismi ile Szadadsag Ter).
Özgürlük Meydanındaki Macar Yahudileri için Soykırım Anıtı
Aziz İstvan Bazilikasının hemen önünde duran Macar Polisi, göbeğine dokunurken fotoğraf çektirme arzusu uyandırıyor tüm sevecen hali ile. Zaten bu nedenle göbeği pırıl pırıl :)
Tuna boyunda yürümek, keyifli olduğu kadar pek çok bronz heykelle de buluşturuyor.
Bu yürüyüşlerde göreceğiniz en popüler heykellerden biri Little princess (küçük prenses) yada Macarca Kiskiralylany-szobor. Heykeltraş Laszlo Marton'un eserinin -ilk evliliğinden olan kızı bu heykeldeki küçük kız aynı zamanda- orijinali Macar Ulusal Galerisinde korunuyor. Ayrıca, Japonya'da Tokyo Metropolitan Art Space'de de bir örneği sergileniyor.
Macar Ressam Ignac Roskovics Tuna kenarında Aslanlı Köprüyü resimlemekte
Köpeği ile oynayan Kızla da Tuna yürüyüşü esnasında karşılaşabilirsiniz. 2007 yılında David Raffia tarafından Budapeşte'ye kazandırılmış bu bronz heykel.
Ve seyircilerinin karşısında eğilen bükülen büyük üstad William Shakespeare. Köpeği ile oynayan Kızın hemen önünde.
Budapeşte'nin alternatif heykelleri - şehrin dokusuna çok uymasa da .
Tüm bu Heykeller Tuna nehrinin Peşte tarafında Parlamento civarında ve Tuna'nın yürüyüş yolunda karşılaşacaklarınız.
Andrassi Caddesinde karşınıza çıkacakların başında ise Macar Komedyen Geza Hofi geliyor. Geza Hofi; 1936 Budapeşte doğumlu ve 2002'de yine Budapeşte'de hayata veda etmiş. Bu ilginç heykel Andrassi caddesindeki Budapeşte'nin Broadway'i sayılan Nagymezö sokağında, Cafe Komedias'ın (Macarca Komedias Kavehaz) önünde.
Nagymezö sokağı, sanata ve sanatçılarına sahip çıkan güzel bir sokak. Bunlardan bir diğeri Macar Opera bestecisi İmre Kalman, üstelik Yahudi olmasına karşılık Adolf Hitler'in sevdiği bestecilerden biri. Hitler, Yahudi olduğu için kendisine Fahri Aryan'lık teklif etmiş ancak, İmre Kalman kabul etmeyerek Avrupa'dan Amerika'ya yerleşmiş.
Önce Nazi Faşizminin ve sonrasında Sovyet Diktasının hizmetinde olan "Terör Müzesinin" önündeki Anıt o zamanları anlatıyor bütün yalınlığıyla. "Demir Perde"
Andrassi Caddesinin sonunda bulunan Kahramanlar Meydanındaki Heykeller
Macar Kral ve Kahramanlarını, altlarındaki panolarda hayatlarından kesitleri sunarak gösteriyor.
Budapeşte Hayvanat Bahçesinde de canlı olanların yanısıra, bronz heykelleri ile de sizi etkisi altına alıyor Hayvanlar Alemi.
Macar Yahudi Şair Miklos Radnoti. 1944'de Soykırım'da ölenlerden. Sırbistan'daki Bor toplama Kampından Györ yakınlarındaki başka bir toplama kampına götürülürken yolda Naziler tarafından kurşuna dizilmiş. Yine hüzünlü bir hikaye...
Ve büyük besteci Ferenc Liszt yada Franz Liszt kendi adıyla anılan meydanda;
Liszt Ferenc Ter .
Liszt Akademisi
Blikk Gazetesi dağıtan Çocuk
Pal Sokağının Çocukları ise 8. District, Prater Utca, 11
Jozsefvaros Budapest adresinde oyunlarına katılmanızı bekliyor.
Buda tarafında heykeller değişiyor, Şehrin havası eskiye bürünüyor.
Buda tarafı tarihini anlatıyor Budapeşte'nin, dolayısıyla tarihin baş kahramanlarına dönüşüveriyor heykelleri de...
Kraliyet Sarayının bahçesindeki Heykeller
Savaşın, şiddetin ve terörün her türlüsüne karşı olmakla birlikte Budapeşte'de Askeri Tarih Müzesinin 1. Dünya Savaşı'nı anlatan heykellerini fotoğraflamadan geçemedim.
(1. Dünya Savaşı'nın en çok iz bıraktığı toprakların çocuğu olduğum için sanırım ve
Mustafa Kemal Atatürk'e neler borçlu olduğumu bildiğim için )
Gellert tepesindeki Özgürlük Anıtı ise Macaristan'ı Nazi'lerden kurtardığı için Sovyetler Birliğine minnet borcu yüzünden yapılmış aslında ama Sovyetler Birliğini de ülkelerinden çıkartıp, gerçekten tamamen özgür olduklarında anıt "varlığını Macaristan'a adayanlara" ithaf edilmiş bu defa.
Özgürlük Heykeli, Sovyet'lerden kalma sergilenen tek Heykel bu arada. Sosyalizm zamanından kalma heykellerin tamamı "Memento Park" da çünkü. Memento Park, aslında bir açık hava Müzesi. Mimar Akos Eleöd tarafından tasarlanmış. Lenin, Marx ve Engels ile bazı Macar Komünist liderlerin heykelleri ile Komünizmi yücelten pek çok heykel ve anıt sergileniyor Memento Park'da. Sadece Stalin'e ait heykel yok, çünkü, 1956 Macar devrimi esnasında halk tarafından Stalin'in heykelleri tahrip edilmiş.
meraklısı için... http://www.mementopark.hu/
Kral Buda - Kraliçe Peşte
Tuna nehri yüzünden asla kavuşamayacak olsalar da aşkları asla bitmeyecek.
Philosophy Garden
Heykeltraş Nandor Wagner tarafından tasarlanmış Philosophy Garden. 8 farklı din adamı ve filozof; farklı dinleri ve inanışları, hoşgörü için temsil ediyor. Amerika ve Japonya'dakilerle 3. ayağı oluşturuyor Budapeşte Gellert Tepesindeki Philosophy Garden.
Hemen belirtmeliyim bu Heykeller ve Anıtlar yolumun üzerinde olanlardı, zaman yetmediği için buluşamadığım heykelleri de var elbette Budapeşte’nin.
Budapeşte; Heykelleri ile tarihini anlatırken onca sessizliğinin içinde bir heykelin ne çok şey dediğine şahit oluyorsunuz aynı zamanda.
***Fotoğraflar ; nAifce tarafından Kasım 2015 tarihinde Budapeşte'de çekilmiştir...
